Het gaat goed met Bombino. In september verscheen zijn sterke nieuwe album Sahel. En nu zit hij midden in een Europese tour die hem dit najaar meermaals naar Nederland brengt. Ondertussen is het bijzonder onrustig in zijn geboorteland Niger en de omringende landen in de regio. Iets waar Bombino zich op Sahel nadrukkelijk over uitspreekt. Voldoende redenen om in gesprek te gaan met de Nigerese meestergitarist.
Bombino draait al even mee in de muziekwereld, boekt wereldwijd succes met zijn muziek in Toeareg-stijl, sleepte een Grammy-nominatie in de wacht met zijn vorige album Deran (2018) en beheerst zijn gitaar tot in de puntjes. Toch is het plafond van zijn persoonlijke ontwikkeling naar eigen zeggen nog lang niet bereikt. ‘Sahel voelt echt als het volgende hoofdstuk van mijn muzikale reis. Het album bevat veel verschillende stijlen en ik ben volgens mij veel verder in de ontwikkeling van deze stijlen dan op mijn vorige albums.’
Het valt onder meer op dat Sahel veel meer akoestische tracks bevat dan voorgaande albums. Een bewuste keuze, aldus Bombino. ‘Ik wilde die kant van mezelf graag meer laten horen op Sahel. Ik had nog een aantal oude akoestische tracks liggen die ik nooit eerder had opgenomen. Die zijn op Sahel beland. Ik merk dat ik me steeds meer op mijn gemak voel bij studio-opnames. En daardoor durf ik ook steeds creatiever te zijn in mijn arrangementen en nieuwe dingen te proberen.’
De Toeareg-cultuur staat echt onder druk. Overigens niet alleen door de politieke situatie in West-Afrika, maar ook door de opkomst van het internet.
Bombino heeft dus veel nagedacht over nieuwe arrangementen en stijlen. Heeft hij ook gezocht naar manieren om zijn toch al zo indrukwekkende gitaarspel te vernieuwen? ‘Nee, dat niet echt. Alles wat je hoort, komt rechtstreeks uit mijn hart. Ik denk nooit echt na over wat ik met mijn gitaar doe of hoe ik iets moet spelen. Ik sta mijzelf alleen maar toe om te spelen wat van nature ontstaat.’
Vrede en broederschap
Niet alleen qua stijl valt Sahel op binnen het oeuvre van Bombino. Ook inhoudelijk gaat het nieuwe album verder dan zijn voorgangers. Bombino spreekt zelf van zijn meest politiek-georiënteerde album tot nu toe. ‘Ik wil mijn positie als muzikant gebruiken om mensen in de gehele Sahel-regio op te vrolijken. Door de nadruk te leggen op eenheid en solidariteit, kan ik mijn politieke bijdrage leveren. Dat gaat voor mij overigens veel verder dan alleen de Toeareg of de mensen uit Niger.’ Deze maatschappelijke betrokkenheid komt niet uit het niets. De politieke instabiliteit in de Sahel-regio is groot en dat heeft gevolgen voor de lokale bevolking. ‘De situatie in de Sahel verslechtert per dag. Ik voelde dat ik iets moest doen om de mensen weer wat extra levenskracht te geven. Overigens zonder een kant te kiezen in de conflicten, daar houd ik niet van en daar ben ik niet voor. Voor mij draait het volledig om het promoten van vrede en broederschap tussen verschillende mensen en bevolkingsgroepen.’
Foto: Ron Wyman
Ook in de periode tussen de opnames en de release van Sahel kwamen de politieke problemen in de West-Afrikaanse regio duidelijk naar voren. En dan met name in Bombino’s geboorteland Niger. Er vond een staatsgreep plaats en de humanitaire situatie van de Nigerese bevolking ging flink achteruit. ‘Het is zeer verdrietig wat er in Niger gebeurt, maar verrast ben ik niet. Het is een voortzetting van wat eerder ook al in de buurlanden heeft plaatsgevonden. Eigenlijk was dat oorspronkelijk de inspiratie om dit album op te dragen aan de mensen in de gehele Sahel. En je kunt absoluut zeggen dat dit gevoel sterker is geworden door de situatie in Niger. Voor mij persoonlijk heeft Sahel alleen maar meer betekenis gekregen.’
Ambassadeur
En dus zijn veel nummers op Sahel politiek geladen. Zo gebruikt Bombino het nummer Aitma om de Toeareg op te roepen om zich te verenigen en voor het behoud van hun cultuur te vechten. Het lot van deze nomadische bevolkingsgroep gaat Bombino – zelf Toeareg – aan het hart en dus spreekt hij zich uit. Belangrijk, want bijvoorbeeld in Europa krijgen we niet heel veel mee van de situatie van de Toeareg. ‘Zodra er instabiliteit ontstaat in de regio, dan zijn de Toeareg-gemeenschappen heel vaak de eersten die daaronder lijden. Simpelweg omdat ze in de minderheid zijn en niet zoveel politieke macht hebben als andere bevolkingsgroepen. De Toeareg-cultuur staat echt onder druk. Overigens niet alleen door de politieke situatie in West-Afrika, maar ook door de opkomst van het internet. De jongere generaties willen steeds liever onderdeel worden van de Westerse cultuur en daarom is het steeds lastiger om onze eigen tradities te behouden. We moeten een weg vinden voor modernisering en de ontwikkeling van Afrika, zonder daarbij onze cultuur overboord te hoeven gooien.’
Ik denk nooit echt na over wat ik met mijn gitaar doe of hoe ik iets moet spelen. Ik sta mijzelf alleen maar toe om te spelen wat van nature ontstaat.
Door het wereldwijde succes van Bombino is hij een belangrijk gezicht van de Toeareg-cultuur geworden. En daar is de muzikant zich zeer van bewust. ‘Bij weinig mensen buiten Afrika staat de Toeareg-bevolking of zelfs een land als Niger op het netvlies. Mijn leven als muzikant is een unieke kans om het bewustzijn hierover te vergroten op de plekken waar ik speel. Ik neem mijn rol als ambassadeur van mijn cultuur zeer serieus. Ik wil mijn muziek volledig inzetten om dit over te brengen.’
Met het nieuwe album Sahel probeert Bombino zijn steentje bij te dragen aan een stabiele en vreedzame toekomst van West-Afrika. En in het bijzonder de Toeareg. ‘Ik hoop dat ze in vrede kunnen leven binnen samenlevingen die zich voor iedereen blijven ontwikkelen. Betere toegang tot onderwijs, tot zorg en tot commerciële infrastructuur. Het is mijn droom dat de Toeareg hiervan kunnen genieten zonder hun identiteit op te geven. Zo kunnen we op een veilige manier onze cultuur behouden en vieren.’
Het nieuwe album Sahel van Bombino is verschenen op 15 september. Bombino tourt op dit moment door Europa. Hij treedt op 29 oktober op in Mezz te Breda, op 11 november tijdens Le Guess Who? in TivoliVredenburg in Utrecht en op 13 november in de Melkweg te Amsterdam.
