Ontregelen. Al bijna dertig jaar de missie van Arab Strap. Maar het Schotse duo voerde dat nog niet eerder zo ver door als op het album I’m totally fine with it 👍 don’t give a fuck anymore 👍, dat afgelopen mei verscheen. Door emoji’s aan de albumtitel toe te voegen (een ramp voor elke muziekjournalist), maar vooral door muzikaal alle remmen los te gooien. Nieuweplaat probeerde met zanger Aidan Moffat en multi-instrumentalist Malcolm Middleton orde in de – naar eigen zeggen – ‘gecontroleerde rommel’ te scheppen.
‘Klaar?’ Aidan Moffat schiet in de lach bij de vraag of het duo klaar is voor de aankomende tour, die eind augustus van start gaat. ‘Klaar zou ik niet willen zeggen. We hebben nog wel even een opfrisbeurt nodig. Onze laatste optredens zijn al vele weken geleden. Maar op de avond voor we vertrekken gaan we nog een keer oefenen.’
Dan pas? Ik wil me natuurlijk nergens mee bemoeien, maar…
Moffat: ‘Nee, het komt helemaal goed. We weten inmiddels hoe de hazen lopen.’
Middleton: ‘Zie een optreden als een soort Bat-Signal (uit de Batman-reeks, red.). Zodra het verschijnt, zijn we er klaar voor. Begin dit jaar hebben we zóveel geoefend… Het is onderhand muscle memory.’
Het is ruim drie maanden sinds de release van het album I’m totally fine with it 👍 don’t give a fuck anymore 👍. Hoe was jullie zomer?
Middleton: ‘De eerste helft van het jaar was behoorlijk druk met het afronden en uitbrengen van het album en een tour. Maar de zomer zelf was verder heel ontspannen. De laatste jaren zijn we elke zomer wel op tournee geweest, dus het was wel fijn om even met het gezin te zijn en vrije tijd te hebben. Voor zover je vrije tijd kunt hebben met kinderen.’
Het internet is gewoon géén veilige omgeving. Maar wel een verslavende omgeving. Ik was zelf ook verslaafd.
Ik kan me voorstellen dat het op een gegeven moment ook wel weer lekker is om de podia op te klimmen.
Middleton: ‘Ik moet nu natuurlijk zeggen dat ik mijn gezin al-tijd boven de band verkies…’
Moffat: ‘Voor mij is het anders dan voor Malcolm. Mijn kinderen zijn op een leeftijd dat ze continu met vrienden op stap zijn. En ik zit dan thuis. Veel mensen vinden die inactieve dagen heerlijk, maar ik verveel me ondertussen wel een beetje. Ik wil de deur uit, optredens doen, desnoods nieuwe muziek maken.’
Hoe ziet dat er tegenwoordig eigenlijk uit: het duo van Arab Strap op tournee?
Middleton: ‘Onze jonge jaren waarin we konden drinken wat we wilden en konden doorgaan tot diep in de nacht zijn voorbij.’
Moffat: ‘Je kunt stellen dat er nog steeds veel drugs te vinden zijn als we op tour gaan. Alleen zijn het tegenwoordig pijnstillers tegen de hoofdpijn en rugpijn.’ Lachend: ‘Ja, de medicatie is wel anders dan in de jaren negentig.’
Is de manier van optreden ook veranderd?
Moffat: ‘Ik denk dat ik waarschijnlijk wel iets levendiger ben op het podium dan vroeger. Niet dat ik tegenwoordig dans of iets dergelijks. Ik hoef alleen maar rond te lopen, heel boos te kijken en een beetje te schreeuwen naar de mensen, hahaha.’
Middleton: ‘Eigenlijk precies zoals je ook in de studio doet.’
Moffat: ‘Hahaha ja absoluut. Ik moet daar consistent in zijn.’
Jullie komen naar Nederland om het nieuwe Arab Strap-album te presenteren. Op welk nummer van die plaat verheugen jullie je het meest om live te spelen?
Moffat, peinzend: ‘Daar vraag je me wat… Het is alweer zo lang geleden…’ Met een knipoog: ‘Wat staat er überhaupt op het album?’
Middelton: ‘Je ziet het: we moeten inderdaad nog even studeren. Veel muziek op het album is behoorlijk uptempo. Strawberry Moon en Dreg Queen, die vind ik leuk om te spelen.’
Moffat: ‘We beginnen onze shows met de eerste twee nummers van I’m totally fine with it: Allatonceness en Bliss. Dat is super, dat zet direct de toon. Die nummers brengen me gelijk in de juiste stemming voor de rest van de show.’
Wat voegt het live-element toe aan de nummers van het album?
Moffat: ‘Live is alles een stuk krachtiger. En dat moet ook, daar is het ook de omgeving voor. Een album inspelen of optreden: het zijn twee totaal verschillende media. Als mensen met oordopjes naar ons album luisteren, dan is de setting ontzettend intiem. Dat is live wel anders. Je hebt een zaal vol mensen en dan moet je veel meer geven. De ervaring is een stuk… Eh… Wat zal ik zeggen? Punchier. Bah, wat een vreselijk woord hahaha. Op het podium is het ook gewoon moeilijker om jezelf onder controle te houden. Als je er plezier in hebt, dan gaat alles automatisch harder. Je doet uiteindelijk toch iets meer moeite.’
Je kunt stellen dat er nog steeds veel drugs te vinden zijn als we op tour gaan. Alleen zijn het tegenwoordig pijnstillers tegen de hoofdpijn en rugpijn.
Hoe zit dat eigenlijk? Het album is nu zo’n drie maanden oud. Luisteren jullie er nog wel eens naar?
Middleton: ‘Voor onze shows zullen we het album nog wel even terugluisteren, maar normaal gesproken… Tegen de tijd dat je het album aan het masteren bent, heb je de muziek al zó vaak gehoord. Je bent dan ook de hele tijd extreem kritisch op elk detail. Pas als die fase voorbij is, kun je alles afbouwen en je focussen op het leren van de nummers voor optredens. Wat nog best lastig is trouwens, door de manier waarop we onze albums opnemen.’
Moffat: ‘Malcolm en ik maken de Arab Strap-albums met zijn tweeën. En daarna gaan we met de band leren hoe we de muziek live moeten spelen. De meeste bands zullen dat tegelijkertijd doen. We maken het onszelf wat dat betreft behoorlijk moeilijk.’
Blijf je door deze werkwijze ook na de albumrelease sleutelen aan nummers?
Moffat: ‘Nummers blijven zich verbeteren. Als ik naar onze oudere albums uit de jaren negentig of zeroes luister… Die nummers zijn met de jaren alleen maar beter geworden, omdat je ze steeds beter leert kennen. Ik pas zelfs af en toe nog wel eens teksten aan. Waarom niet? Een nummer is naar mijn mening nooit helemaal af. Het blijft zich voor altijd ontwikkelen.’
Qua stijlen en emoties vliegt I’m totally fine with it voor mijn gevoel veel kanten op […]
Middleton: ‘Neurotisch divers, zou ik het willen noemen.’
Moffat: ‘Hahaha.’
Middleton: ‘Het album is inderdaad een beetje all over the place. Ergens hebben we dat altijd wel gehad, maar de verschillen tussen de nummers zijn nu misschien wel groter dan ooit.’
Moffat: ‘Het feit dat Malcolm en ik samen de nummers schrijven, zorgt dat er altijd wel een herkenbare sound is. Dat houdt de nummers bij elkaar. Maar ons album is ook bedoeld om verwarrend te klinken. De plaat gaat over de oorlog tussen het online leven en het echte leven. En hoe we daar als mens een balans in proberen te zoeken. Dat is een complex en verwarrend onderwerp.’
Jullie zoeken de muzikale afwisseling dus bewust op?
Moffat: ‘Van de week luisterde ik naar… Wat was het ook alweer? Oh ja, de nieuwe Childish Gambino. Het begint als knotsgekke rave. Dan komt er een soulnummer. Dan een gek gitaarpopliedje. Dat soort albums zijn het meest opwindend. Je hebt geen idee wat je kunt verwachten. Tom Waits was daar in zijn latere jaren ook heel goed in. Als onze muziek rommelig klinkt, dan is het wel gecontroleerde rommel.’
Middleton: ‘Een vriend van mij ging een album uitbrengen en had van tevoren al de sound van het volledige album bepaald. Ik vind dat bizar. Je wilt toch per nummer kunnen switchen? Je gaat altijd weer even rechtop zitten als iets opeens heel anders klinkt.’
Moffat: ‘Door de technologie kun je tegenwoordig ook alles doen wat je wilt.’
Middleton: ‘Ik heb hier een keyboard dat ik kan laten klinken als een saxofoon. Of als een hond.’
Moffat: ‘Als een hónd?’
Middleton: ‘Dat is toch geweldig?’
Moffat: ‘Als je iets in een nummer wilt stoppen wat je nog niet eerder hebt toegepast: waarom niet? Natuurlijk hoop je dat nummers op een album samenkomen en één geheel vormen. Maar je moet losse nummers behandelen zoals ze komen. Doen wat op dát moment het beste voelt om de boodschap over te brengen.’
Terug naar die boodschap: het album beschrijft hoe het online leven langzaam het echte leven overneemt. Waarom dit onderwerp?
Moffat: ‘Ik schrijf altijd over onderwerpen die in mijn hoofd spelen. In dit geval maakte ik mij zorgen over mijn eigen relatie met het internet. Ik was veel te veel online. Er was zelfs een periode dat ik nauwelijks nog de deur uitkwam. Ik sprak veel mensen, maar altijd digitaal. Toen ik daar bewust van werd, begon ik mijn relatie met de online wereld te analyseren. Daar zijn de lyrics uit voortgekomen.’
Ik pas zelfs af en toe nog wel eens teksten aan. Waarom niet? Een nummer is naar mijn mening nooit helemaal af.
Wat zijn jullie grootste zorgen omtrent het internet?
Moffat: ‘Sociale media zijn continu in het nieuws. Wij zijn inmiddels zover dat we moeten nadenken hoe we de online wereld leuker en veiliger kunnen maken. Er zit niet voor niets zoveel boosheid in de lyrics op I’m totally fine with it. Het internet is gewoon géén veilige omgeving. Maar wel een verslavende omgeving. Ik was zelf ook verslaafd, vooral aan Twitter. Dankzij Elon Musk kon ik daar pas een beetje afstand van nemen.’
Middleton: ‘Je voelt je onderhand medeplichtig als je een platform als X nog gebruikt. Musk krijgt geld voor de advertenties die jij bekijkt. Het is een beetje als die groep mensen die zegt: ik lees de Daily Mail, puur om te zien welke onzin ze verkopen. Maar uiteindelijk ontvangen ze jouw centen.’
Moffat: ‘Zo’n persoon ben ik ook eerlijk gezegd. Ik wil begrijpen hoe bepaalde frames kunnen ontstaan en bijvoorbeeld de Daily Mail is daarvoor een goede barometer.’
Er zijn veel zorgen over de online wereld, maar het nieuwe album heeft ook wel een optimistische kant.
Moffat: ‘Over het algemeen is het een heel positief album hoor. Simpelweg doordat het album de problemen benoemt waar we mee moeten dealen. En helpt om de relaties die we hebben met sociale media en de online wereld beter te begrijpen. Daarmee kun je gemakkelijker je houding veranderen. Verslaving komt uiteindelijk omdat iets zo is ontworpen dat je verslaafd blijft. Zeker in het geval van sociale media. Een jaar geleden zou ik hebben gezegd: online verslaving is niet zo destructief als een alcohol- of drugsverslaving. Maar het is wél destructief, alleen op een hele andere manier.’
Middleton: ‘De muziek draagt ook bij aan dat positieve gevoel van het album. Door de melodieuze refreinen kun je gemakkelijk alle inhoud naast je neerleggen. Gewoon lekker luisteren en genieten.’
Moffat: ‘Hahaha ja, absoluut. De lyrics zijn het vreselijke, vre-se-lijke deel van de wereld waar we ons elke dag zorgen over moeten maken. Maar de muziek is de ontsnappingsroute.’
Het album I’m totally fine with it 👍 don’t give a fuck anymore 👍 van Arab Strap is verschenen op 10 mei. Op 28 augustus (Vera, Groningen), 31 augustus (festival Bruis in Maastricht) en 1 september (De Helling, Utrecht) is Arab Strap live te zien in Nederland.
Credits fotografie: Kat Gollock
